pl
enltuk
Пояс Вітовта - Транснаціональний туристичний маршрут, що об’єднує замки та інші історико-культурні об'єкти в Україні, Литві та Польщі

Twierdza Tiaginka

Ukraina

Narodowy Pomnik Archeologiczny

XIV-XVII wiek

Geolokalizacja

Link do Map Google

Adres

74330, wieś Tiagyn, rejon Berysławski, obwód Chersoński

Informacje dodatkowe

Link do Wikipedii

Sketchfab

Bezpośredni link do modelu 3D

O Twierdzy Tyagyn

Tiaginka (ukr. Tiahynka) nieopodal Chersonia była jedną z twierdz, a zarazem komorą celną w czasach panowania księcia litewskiego Witolda. Znaleziska monet tatarskich i polskich z końca XIV, używanych do pierwszej połowy XV wieku, potwierdzają że Tiaginka pełniła funkcję punktu na transnarodowym szlaku handlowym, który prowadził z Krymu do Europy zachodniej przez na Kijów, Lwów i Kraków.

Twierdza Tiaginka znajdowała się na wyspie na Dnieprze, położonej bliżej prawego brzegu rzeki. Powstanie kamiennej twierdzy było ważnym wydarzeniem we wschodniej części regionu Morza Czarnego. Konstrukcja twierdzy Tiaginka przypomina litewski zamek w Trokach. Drewniane elementy warowni były analogiczne do innych podobnych konstrukcji wznoszonych wówczas na ziemiach ruskich.

Stanowisko archeologiczne na miejscu dawnej twierdzy zostało po raz pierwszy zbadane w 1914 roku. Pozostałości datowano na XIV-XVI wiek. Jednak późniejsze badania wykazały, że twierdza została zbudowana przez Litwinów w latach 1363-1484. Twierdza miała kilka oddzielnych dziedzińców, podzielonych murami. We wnętrzu znajdują się pozostałości cytadeli i kamienne budynki.

W średniowieczu granice Wielkiego Księstwa Litewskiego, Rusi i Żmudzi przebiegały przez południową Ukrainę wzdłuż rzeki Dniepr. Jednym z punktów obronnych była twierdza Tiaginka, położona na wysokości ujścia rzeki Tiaginki do Dniepru.

W kronikach niemieckich znajdują się doniesienia o wyprawie litewskiej pod wodzą Witolda do dolnego Dniepru w 1398 roku. W tym czasie zbudowano kamienną twierdzę (św. Jana). Ponadto, według listu kupca ryskiego Klausa Rimana z Połocka, na polecenie Witolda zbudowano dwie twierdze nad południowym Bugiem.

Podczas wykopalisk w Tiagince znaleziono metalowe akcesoria pochodzenia litewskiego, np. skórzane torebki w kształcie krzyża. Przedmioty te prawdopodobnie należały do litewskich urzędników pobierających cła. Archeologom udało się również znaleźć szczegóły systemu zaopatrzenia w wodę i fragmenty glinianych rur na terenie osady.

Twierdza została przebudowana po 1491 roku, kiedy to chan krymski zajął te ziemie i ostatecznie straciła swój pierwotny charakter, a następnie uległa zniszczeniu. Obecnie Tiaginka ma status zabytku archeologicznego.

W 2023 roku pozostałości twierdzy Tyagin zostały zalane w wyniku zniszczenia elektrowni wodnej Kachowka przez rosyjskie siły okupacyjne. Obecnie na tym terenie trwają działania wojenne, które stanowią ogromne zagrożenie dla zabytku.

Model ten, choć oparty na dostępnych badaniach, może zawierać elementy interpretacji kreatywnej w przypadku ograniczonej ilości danych, odzwierciedlając ówczesne standardy historyczne i architektoniczne.

  1. Beletska O., The Name of the Grand Duke of Lithuania Vytautas in the Names of the Northern Black Sea Region in the 16th–18th Centuries, „Lietuvos istorijos studijos” 42, (2018);
  2. Bilyayeva S.O., Fialko O.Ye. 2021. The Early Stage of Castle Fortifications in the Northern Black Sea Region Based on Archaeological Research. New Research on Monuments of the Cossack Era in Ukraine, Issue 30, (2021);
  3. Boplan Guillaume Le Vasseur de. Description of Ukraine: Lviv: Meta (1998);
  4. Goshkevich V.I. Plan of the Tyagyn Settlement // Excavations on the Island Opposite the Tyaginka Village / V.I. Goshkevich // Chronicle of the Museum for 1914. – Kherson, – Issue 6. (1916);
  5. Hrytsaienko V.A., Iyevlev M.M. Conservation of Excavations and Building Structures. Creation of Natural Models of Building Objects on the Fortress Square According to Object Outlines. Conservation and Restoration of Artifacts // At the Crossroads of Two Worlds. The Historical Heritage of Ukraine and Lithuania in the Kherson Region. / S.O. Bilyayeva, K.S. Hulenko, O.Ye. Fialko, M.M. Iyevlev, O.V. Grabovska, O.V. Manigda, O.V. Chubenko, O.V. Symonenko, O.S. Dznaladze, D.M. Sikoza / Kyiv – Kherson: Hileya, 2018;
  6. Dyachenko, S.A., Map of Ricci Zenoni 1767 as a Source for Studying the History of the Crimean Khanate and Lost Toponymy of the Northern Black Sea Region. Study and Preservation of Cartographic Heritage in Museums of Ukraine. Materials of the All-Ukrainian Scientific Conference of the Bila Tserkva Regional History Museum, Bila Tserkva (2010);
  7. Yelnikov M. Golden Horde Cities of the Lower Dnipro and North-Western Azov Region: Degree and Prospects of Research / M. Yelnikov // Scientific Notes [Kirovohrad State Pedagogical University named after Volodymyr Vynnychenko]. Series: Historical Sciences. – 2014. – Issue 20. (2014);
  8. Zharkikh, M., Push to the South; Three Years of Vytautas’s Policy (1397–1399) (2017). [Electronic resource]. Access mode: http://www.mzharkikh.name/uk/History/Monigraphs/Essayes/PushOnSouth.html;
  9. Ilyinsky V.E., The City of Tyagyn-Semimyak at the Tavan Crossing. Materials of the IV International Scientific and Practical Conference „History of Zaporizhzhya Cossacks: in Monuments and Museum Practice”. Special Issue. Collection of Scientific Papers. Zaporizhzhya (2010);
  10. Malchenko Oleg. Tatar Castles on the Dnipro at the End of the 15th – Early 16th Centuries // Historical-Geographical Collection. – Issue 6. – (2003);
  11. Malchenko S. History of the Zaporozhian Cossacks, How They Began in Ancient Times, and Their Current State // (CHOIDR). — Moscow. — № 6. (1847);
  12. Manigda, O.V., Grabovska, O.V. Development of the GIS „Archaeological Complex Tyagyn”. In: Pontica et Caucasica II. Interdisciplinary Research on the Antiquities of the Black Sea. Abstracts of the International Scientific Conference (2019): Access mode: https://www.researchgate.net/publication/340829939_Rozrobka_geoinformacijnoi_sistemi_Arhelogicnij_kompleks_Tagin;
  13. „Nothing Indicates a Cultural Russian Presence”. The History of Tyaginka in Kherson Region (News of Azov, 2024). Access mode: https://youtu.be/5DAyzQzJWgQ?si=DXHHExq04P9-gJHp;
  14. Olenkovska, M.I., Olenkovsky, N.P., Surveys in the Kherson Region. Archaeological Discoveries of 1977. Moscow (1978);
  15. Olenkovsky Mykola. Results of Scientific Research by the Kherson Regional Protective Archaeological Expedition / Bulletin of the Tavrian Foundation (Center for the Study of the Ukrainian Diaspora): Literary and Scientific Collection. Issue 9 (2013);
  16. Passport of the Archaeological Monument „Tyagyn Fortress” (2001) [Electronic resource]. – Access mode: https://www.pslava.info/TjagynkaS_FortTjagyn_PasportnaInformacija,126042.htm;
  17. Plan of the Remains of the Fortress Near the Village of Tyaginka (Chronicle of the Museum 1916, p. 4) // Krasnozhon, A.V. Fortresses and Cities of the North-Western Black Sea Region (15th—18th centuries). Odesa: Chornomoria (2018);
  18. Plan for the Approval of Protective Zones of Tyagyn Fortress from 1984 // Olenkovsky M.P. Archaeological Monuments of the Beryslav District of the Kherson Region / Mykola Petrovich Olenkovsky. – Kherson, Atlant, (2007);
  19. Sapozhnikov Ihor. A New Written Source from the Mid-16th Century on the History and Archaeology of the Northern Black Sea Region // Kyivska Starovyna. – №5. (2002);
  20. Scheme of Fortifications on the Island of Tyagyn Based on the 2010 Survey // Kobalia D. Tyagyn Fortress and Its Current State // Scriptorium nostrum №2 (11) (2018);
  21. Tatar Fortress Tyaginka (Shukach TV, 2018) // Access mode: https://youtu.be/QhdFUHnmzO4?si=5u5j-M35Na5UmUa9;
  22. Tyagyn Fortress // Olenkovsky M.P. Seven Historical Wonders of Kherson Region / Mykola Petrovich Olenkovsky. – Kherson, (2013);
  23. Cherkas B. The Steppe Shield of Lithuania. The Ukrainian Army of the Gediminas Dynasty in the 14th – 16th Centuries. ─ Kyiv: Tempora, (2011).
keyboard_arrow_up